W tym roku poszukuję sposobów na biologiczną ochronę roślin, szczególnie pomidorów i ogórków. Dzisiaj przedstawię kolejnych sojuszników ogrodnika – grzyby z rodzaju Trichoderma. Grzyby te powszechnie występują w przyrodzie i warto wykorzystać je w każdej uprawie.

Działanie Trichoderma

Działanie polega na:

  1. intensywnej produkcji enzymów litycznych, która jest związana ze zdolnością do mikropasożytnictwa,
  2. antybiozie,
  3. konkurencji o składniki pokarmowe i przestrzeń z innymi mikroorganizmami,
  4.  zdolności do modyfikacji warunków środowiskowych (np. mogą zakwaszać środowisko pogarszając warunki dla rozwoju innych grzybów, a z drugiej strony pozwalają na uwalnianie niedostępnych składników pokarmowych),
  5.  stymulacji wzrostu roślin,
  6.  indukcji odporności w roślinach
Trzy szczepy Trichodermy źródło: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0570178320300415

Właściwości Trichoderma

Trichoderma z łatwością rozwijają się w nowym środowisku po podaniu niewielkich dawek. Są to grzyby naturalnie odporne na wiele toksycznych związków jak herbicydy, fungicydy oraz inne pestycydy i fenole. Zastosowanie tych mikroorganizmów pozwala na mniejsze dawki fungicydów w integrowanej uprawie. Poprawia to zdrowotność roślin i obniża koszty ochrony.  

Niektóre szczepy Trichoderma są zdolne do produkcji sideroforów , które wychwytują ze środowiska jony żelaza, przez co hamowany jest wzrost innych grzybów np. Bortyris cinerea – sprawcy szarej pleśni. Trichoderma wykorzystuje różnorodne źródła pokarmu dzięki produkcji licznych enzymów litycznych takich jak chitynazy, glukanazy czy proteazy. Produkcja tych enzymów umożliwia pasożytowanie innych grzybów.

Mechanizm działania fungistatycznego

Strzępki Trichoderma oplatają strzępki grzyba pasożytniczego, a następnie przy pomocy enzymów litycznych trawią ich ściany komórkowe. To mikropasożytnictwo nie powoduje uszkodzenia rośliny gospodarza, na której ta „ uczta „ się odbywa.

Szczepy  Trichoderma są zdolne do produkcji licznych antybiotyków lub toksycznych dla mikroorganizmów związków lotnych, które mają wpływ na aktywną kolonizację środowiska, w tym ryzosfery roślin. Wstępna degradacja ściany komórkowej przez enzymy wspomaga działanie antybiotyku, który łatwiej przenika do komórki przez uszkodzoną ścianę.

Korzyści dla roślin

Grzyby Trichoderma są zazwyczaj związane ze strefą korzeniową roślin, a ich symbioza z roślinami przypomina mikoryzę. Kolonizacja stymuluje wzrost i plonowanie roślin, ze zwiększa pobieranie składników pokarmowych oraz odporność na abiotyczne stresy. Trichoderma jest zdolna do produkcji związków przyspieszających kiełkowanie nasion np. zeatyny i gibereliny. Może również wytwarzać słabe kwasy organiczne takie jak kwas glukonowy, cytrynowy czy kumarynowy, dzięki którym uwalniane są jony fosforu czy mikroelementy i udostępniane roślinom. Lepsza dostępność mikroelementów przekłada się na lepszy wzrost roślin, czyli większy plon.

Kolonizacja korzeni wpływa na indukowanie odporności systemicznej, ponieważ chronią rośliny przed patogenami bakteryjnymi, grzybowymi czy wirusami wywołującymi choroby na częściach nadziemnych. W roślinach wzrasta koncentracja metabolitów i enzymów wskazujących na indukcję odporności: fenylo-alaninyaminoliazy (PAL), fitoaleksyny, chitynazy i glukanazy . Metabolity Trichodermy działają jak elicytory indukcji odporności systemicznej .

Podsumowanie

Jak wynika z powyższego opisu aktywność grzybów Trichoderma jest ogromna i bardzo kompleksowa. Często zależy od kilku mechanizmów, które działają synergistycznie lub mogą być uruchamiane w różnych warunkach. Około 90% antagonistycznych grzybów używanych obecnie w ochronie roślin należy do rodzaju Trichoderma. Skuteczne szczepy aktywnych mikroorganizmów powinny być pozyskiwane z obszarów, gdzie będą stosowane. Tylko takie są odpowiednio zaadaptowane do naszego środowiska.

W kolejnych wpisach przedstawię preparaty zawierające te pożyteczne organizmy grzybowe, które można zastosować w ogrodzie czy na działce.