Świat roślin – niby dobrze znany, ale wciąż pełen fascynujących zagadek. Książka Daniela Chamovitza „Co wiedzą rośliny ? Przewodnik po zmysłach” wydana przez Wydawnictwo PWN przedstawia rośliny w sposób, który sprawia, że nawet nawet doświadczony ogrodnik zaczyna patrzeć na swoje rabaty i donice z zaciekawieniem.

Co wiedzą rośliny

Daniel Chamovitz, biolog i popularyzator nauki, pokazuje czytelnikom świat roślinnych zmysłów. Choć rośliny nie mają mózgu, oczu ani uszu, potrafią odbierać i przetwarzać informacje o otoczeniu – widzą światło, wyczuwają zapachy, reagują na dotyk i pamiętają wcześniejsze doświadczenia. Autor nie popada jednak w pseudonaukowe spekulacje – jego opowieść opiera się na badaniach naukowych i rzetelnych dowodach, co czyni lekturę wiarygodną.

Co wiedzą rośliny
Eksperyment Darwina

Tematy i rozdziały

Książka została podzielona na rozdziały, które odpowiadają kolejnym „zmysłom” roślin, choć w ich przypadku należy to słowo rozumieć bardzo szeroko:

  • Widzenie – jak rośliny reagują na światło, rozpoznają długość dnia i kierunek jego padania, co pozwala im na przykład kwitnąć w odpowiednim czasie.
  • Węch – rośliny nie mają nosa, ale potrafią wyczuwać lotne związki chemiczne. Przykład: gdy dojrzewa banan, wydziela etylen, który przyspiesza dojrzewanie innych owoców w pobliżu.
  • Dotyk – mimo braku układu nerwowego, rośliny reagują na dotyk, co widać choćby po liściach mimozy, czy roślin owadożernych.
  • Pamięć – rośliny potrafią „pamiętać” wcześniejsze doświadczenia, np. okresy suszy czy ataki szkodników, co wpływa na ich reakcje w przyszłości.
  • Słuch i równowaga – choć nie mają uszu, rośliny reagują na dźwięki i grawitację, co pozwala im rosnąć w odpowiednim kierunku.
Ogrody Zacisza
Pomidor ( oraz inne rośliny) czują dotyk, ale nie czują bólu

Ciekawe informacje

Autor nie tylko opowiada o mechanizmach, które pomagają roślinom przetrwać, ale także pokazuje, jak blisko spokrewnione są one z tymi, które działają w organizmach zwierzęcych i ludzkich. Przedstawia historię badań nad percepcją roślin – od pionierskich eksperymentów Darwina po współczesne odkrycia genetyczne. Dowiadujemy się, jak drzewa wyczuwają sąsiedztwo innych roślin, dlaczego niektóre kwiaty wydzielają zapach w określonych porach dnia oraz jak rośliny wykrywają i zwalczają szkodniki, komunikując się między sobą za pomocą substancji chemicznych.

Szczególnie intrygujące są fragmenty o „komunikacji” między roślinami. Gdy jedna z nich zostaje zaatakowana przez owady, może wysyłać sygnały chemiczne do sąsiadów, którzy w odpowiedzi zaczynają produkować substancje odstraszające szkodniki. To ciekawy przykład współpracy w zdawałoby się statycznym świecie roślin.

Mnie zaciekawiła szczególnie reakcja roślin na dźwięki. I nie chodzi tu o reagowanie na muzykę klasyczną, czy rockową, bo żadna z nich nie przyczyni się do lepszego rozwoju rośliny. Dla roślin muzyką jest szum skrzydeł trzmiela lub pszczoły, która zbliża się aby zapylić kwiat. Kwiat „słysząc” muzykę trzmiela, czyli tak naprawdę odbierając fale elektromagnetyczne, produkuje więcej nektaru.  Nawet nagranie tego dźwięku i samo puszczanie go kwiatom powodowała identyczną reakcję – wzrost produkcji nektaru.

Podsumowanie

„Co wiedzą rośliny?” to książka, która poszerza spojrzenie na świat roślin. Po jej lekturze trudno przejść obojętnie obok przedstawicieli królestwa roślin – każda z nich okazuje się niezwykle skomplikowanym organizmem, który ma własne sposoby odbierania i reagowania na rzeczywistość. Książka jest napisana w sposób przystępny, dzięki czemu nawet skomplikowane tematy stają się zrozumiałe i wciągające. To lektura obowiązkowa dla każdego, kto kocha ogrody i chce lepiej zrozumieć swoich zielonych podopiecznych.