Pasja ogrodnicza to wspaniałe zajecie dla każdego ceniącego kontakt z przyrodą oraz dobre smaki. Thomas Jefferson, jeden z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych i trzeci prezydent USA, także miał to hobby. W swojej posiadłości w Monticello w Virginii miał ogród warzywny, sad, winnice i rabaty kwiatowe.

Ogród warzywny

Dla Jeffersona ogród warzywny był rodzajem laboratorium, w którym mógł eksperymentować z importowanymi dyniami i brokułami z Włoch, fasolą i salsefią ​​zebraną przez ekspedycje Lewisa i Clarca, figami  z Francji i papryką z Meksyku. Uprawiał  dwadzieścia odmian fasoli i piętnaście rodzajów groszku cukrowego, wybierając z nich te, które spełniały oczekiwania smakowe i uprawowe.

Thomas Jefferson -prezydent i ogrodnik
Ogród warzywny Jeffersona

Ogrodnicze hobby Jeffersona nie było męczące, ponieważ większość prac wykonywali niewolnicy. Sam dodawał do upraw warzywnych coś w rodzaju aranżacji ogrodowych z zabawą kolorami. Ekstrawaganckie jak na owe czasy było np. obsadzenie altany różnokwiatowymi odmianami fasoli wielkokwiatowej, lub tworzenie grządek z różnymi odmianami brokułu, sałat czy białych i fioletowych bakłażanów. Z kolei zagony pomidorów obramowywał sezamem lub okrą. Jak na XVIII wiek było to nowatorskie podejście do projektowania ogrodów warzywnych.  Sezam służył do tłoczenia oleju sezamowego, dodatku do ulubionych przez Thomasa Jeffersona sałatek. 

Choć za jego ulubione warzywo uważa się groszek angielski, cenił także figi, szparagi, francuskie karczochy i takie „nowe” warzywa jak pomidory, bakłażany, brokuły i kalafior. Do bardziej niezwykłych roślin uprawianych w Monticello należał jarmuż morski ( Crambe maritima ), wieloletnie warzywo podobne do kapusty, cenione przez Jeffersona, którego wiosenne pędy blanszowano w glinianych garnkach, a następnie krojono i przygotowywano jak szparagi.

Ogrody Zacisza
Groszek angielski, czyli groch łuskowy.

Jefferson często nazywał odmiany imieniem osoby, od której otrzymał nasiona („groch Leitcha”), miejsca pochodzenia („fasola toskańska”) lub też odnotowywał cechy fizyczne, takie jak kolor („żółta marchewka”) lub pora roku zbiorów („groch do przodu”). Próba odtworzenia 250 odmian warzyw Jeffersona to wielkie wyzwanie : część już nie istnieje, inne figurują po nowymi nazwami.

Techniki uprawy

Oprócz własnych koncepcji  ogrodniczych prezydent opierał się na publikacji  The American Gardener’s Calendar  McMahona, który zawiera wskazówki dotyczące uprawy warzyw i nawożenia ogrodu. McMahon wysyłał także Jeffersonowi nasiona warzyw, takie jak groszek karłowaty Leadmana, cebula egipska, kapusta Early York i Sugarloaf, czerwony seler i karczoch zwyczajny. Jak każdy hodowca warzyw borykał się z typowymi problemami. Nie obce były ataki owadów, zapewne mszyc, niszczące zbiory.  Gdy 1793 roku córka skarżyła się na szkody spowodowane przez owady w ogrodzie, otrzymała odpowiedź od ojca na miarę współczesnych ogrodników ekologów :

„Tej zimy spróbujemy pokryć nasz ogród grubą warstwą nawozu. Kiedy ziemia jest bogata, przeciwstawia się suszom, plony są obfite i najlepszej jakości. Podejrzewam, że owady, które cię nękały, zostały zachęcone przez słabość waszych roślin, a jest to spowodowane ubogim stanem gleby”.

Ogród owocowy

Ogród owocowy Monticello o powierzchni ośmiu akrów, czyli „Fruitery”, jak go nazywał Jefferson, obejmował 400-drzewny Południowy Sad : dwie małe winnice (północny wschód i południowy zachód); „kwadraty jagodowe” z porzeczek, agrestu i malin; szkółka, w której Jefferson rozmnażał drzewa owocowe i specjalne rośliny ogrodowe oraz „podmurowe grządki”, w których uprawiano figi i truskawki, aby wykorzystać ocieplający mikroklimat wytwarzany przez kamienny mur.

Tak ogromny Ogród Owocowy umożliwił Jeffersonowi nie tylko próbowanie „cennego orzeźwienia” jego produktów, ale także służył jako część jego laboratorium ogrodniczego, w którym eksperymentował z ponad 150 odmianami 31 najlepszych gatunków owoców strefy umiarkowanej. Po drugiej stronie jego „małej góry” Północny Sad  był zarezerwowany dla trzech odmian jabłek cydrowych i sadzonek brzoskwiń, które wtedy uprawiano z nasion.

North Orchard
Północny Sad – czyli jabłonie prowadzone bez ingerencji sadownika

Zarówno Fruitery Monticello (w tym Południowy Sad), jak i Północny Sad odzwierciedlały dwie odrębne formy uprawy owoców, które pojawiły się w XVIII-wiecznej Wirginii. Sad Północny był typowy dla sadów „polowych” lub „gospodarskich”, spotykanych w większości gospodarstw mieszczańskich: był duży, średnio dwustu drzew i składał się wyłącznie z jabłoni lub brzoskwiń. Owoce zbierano na cydr, brandy lub jako paszę dla zwierząt gospodarskich. Jest trochę prawdy w żartobliwej uwadze jednego z historyków, że znaczącym wydarzeniem było to, że Amerykanie zaczęli jeść owoce, zamiast je pić. Drzewa w tych sadach użytkowych często rozmnażano z nasion, co skutkowało nieprzewidywalnymi odmianami i kilkoma nazwanymi odmianami, a sadowi poświęcano niewiele uwagi ogrodniczej, takiej jak przycinanie czy zwalczanie szkodników.

Z drugiej strony Fruitery przypominało sady europejskie  i było podobne do różnorodnych nasadzeń  innych zamożnych mieszkańców Wirginii, takich jak George Washington. Drzewa, często kupowane w komercyjnych szkółkach, zostały zaszczepione i obejmowały szeroką gamę odmian europejskich oraz niezwykłe gatunki, takie jak morele i migdały. Drzewa owocowe mieszano z drobnymi owocami i jagodami, czasem warzywami, a nawet roślinami ozdobnymi. O fantazyjne owoce często opiekowali się wyszkoleni ogrodnicy, kierując się wskazówkami europejskich pisarzy zajmujących się pomologią.

Jednakże Fruitery w Monticello była wyjątkowa, ponieważ była zarówno ogrodem owocowym Starego Świata, jak i kolonialnym „Farm Orchard” w Wirginii. Sadzonki brzoskwiń i jabłoni cydrowych zasadzono obok francuskich moreli i hiszpańskich migdałów. Rozległa, ogrodowa przestrzeń obejmowała intensywnie uprawianą szkółkę, tarasowe winnice, skwery jagodowe z drobnymi owocami, ogrody figowe, nasadzenia wiśni i eksperymentalne uprawy polowe pomiędzy rzędami drzew owocowych. 

Posiadłość Jeffersona w Monticello w Wirginii – czyli okazała willa i odtworzony ogród – są dostępne dla zwiedzających.